Misschien wel het belangrijkste proces waarmee wordt gewerkt vanuit de Acceptance and Commitment Therapy (ACT), is een proces dat NIET direct in het ACT-hexaflex is terug te zien. Het betreft namelijk het proces genaamd Creatieve Hopeloosheid.
Wat houdt dit proces precies in? Het proces van creatieve hopeloosheid begint met het in kaart brengen van de verschillende strategieën hoe de cliënt probeert controle te krijgen over zijn innerlijke ervaringen (gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen). Vervolgens wordt er samen stilgestaan bij de effecten van deze strategieën, zowel op de korte als op de lange termijn (in wezen worden er dus functieanalyses gemaakt van de emotionele controlestrategieën). Vaak blijken deze strategieën op de korte termijn wel zo hun effect te hebben, maar zijn ze op de lange termijn niet effectief – meer dan eens zelfs contraproductief en schadelijk (bijvoorbeeld het effect van vermijding van angst, korte termijn opluchting, lange termijn toename van de angst; een boemerang effect)!
En zolang een cliënt deze emotionele controlestrategieën blijft inzetten, zal er weinig ruimte zijn voor nieuwe gedragingen en is de kans groot dat deze vast blijft zitten in zijn persoonlijke worsteling. Het credo: “als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg“, lijkt hier dan ook op zijn plaats. Echter zodra een cliënt begint in te zien dat zijn strategieën hem niet verder gaan helpen (hopeloos) – en hij bereid is deze los te laten ontstaat er (creatieve) ruimte voor nieuwe vormen van gedrag. Deze fase noemen we ook wel Creatieve Hopeloosheid.
Wil je meer lezen over Creatieve Hopeloosheid? Gewaardeerde ACT-collega Dr. Jacqueline A-tjak schrijft sinds jaar en dag ook ACT-blogs die te lezen zijn op haar website; waarvan er twee te vinden zijn over Creatieve Hopeloosheid: What’s in a name? Creatieve Hulpeloosheid of Hopeloosheid? & Misverstanden over Creatieve Hopeloosheid. Beide blogs zijn zeer de moeite waard om te lezen!