Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Het is wat mij betreft een ‘way of life’. Altijd en overal relevant. Voor iedereen. Echter, niet iedereen spreekt dezelfde taal en niet elke setting leent zich voor eenzelfde vertaling van de rijke ACT-visie. In de huisartsenpraktijk, als POH-GGZ, wordt de setting gekenmerkt door o.a. de volgende ingrediënten:

  • je ziet zo’n acht mensen op een werkdag; gemiddeld veertig minuten per consult,
  • de jongste zou een jaar of vijf kunnen zijn en komt samen met zijn moeder om ‘zijn’ aanhoudende nachtelijke roeringen tegen het licht te houden,
  • de oudste zou zomaar in de terminale fase van een ongeneeslijke ziekte kunnen verkeren,
  • ‘de last’ die de spreekkamer komt binnen lopen kan variëren van licht ongemak tot acute suïcidaliteit.

De psychologische flexibiliteit die hiermee van de gemiddelde POH-GGZ wordt gevraagd verdient wat mij betreft weinig verdere illustratie. En dat levert zowaar een mooi bruggetje op naar de, in mijn bescheiden ogen, meest fundamentele eigenschap van élke ‘ACT therapeut’: practice what you preach. Punt.

De relatief beperkte tijd, de enorm gevarieerde doelgroep en de altijd aanwezige onzekerheid of iemand het volgende gesprek nog komt opdagen maken dat ACT in de huisartsenpraktijk vraagt om een vlijmscherpe en kordate aanpak (in vakjargon ook wel focused ACT of fACT genoemd). Concreter betekent dat: dealen met wat zich nú aandient. Meer is er niet. Dat kan betekenen dat we een groot deel van onze ontmoeting samen ‘stil staan’ bij een lastig te dragen gevoel en/of telkens weer terugkeren naar een onthecht of ‘gedefuseerd’ standpunt, omdat onze beider verstanden enorm verleidelijk ‘in de weg zitten’. Een favoriet onderwerp van die verstanden – zeker in deze context – is ‘haast’: “zitten we hier wat 25 minuten adem te halen; pfff, what a waste of time”. Thank you, mind. Hierbij heb ik overigens ervaren dat het delen van mijn eigen interne processen (lees: keiharde struggles) sterk normaliserend en bekrachtigend kan werken; voor alle mensen in de spreekkamer. Practice what you preach. Dikke tip.

Daarnaast is het van groot belang om tijdens het eerste gesprek, de intake, iemands waarden goed in beeld te krijgen. En vergeet vooral die van jezelf niet. Als we die waarden niet helder in beeld hebben tijdens een consult, is dat direct te merken. Oefeningen verzanden dan in een richtingloos gevecht. Het zijn waarden die de vrucht van bereidheid dragen. Waarden vormen de vertaling naar het dagelijks leven en zouden in elke oefening hun plek moeten hebben. Ja, sommige dingen moeten ;-) Al vindt mijn verstand dat ik nu veel te stellig ben. Thank you, mind.

Ik wil mijn beknopte ‘betoog’ graag eindigen met een lofzang. Een lofzang voor de steeds verder uitdijende stroming binnen de gehele (niet alleen de psychologische) gezondheidszorg, waarbij het zwaartepunt op zingeving ligt. In hoeverre dit, als prille dertiger, een subjectieve beleving is laat ik voor nu in het midden. Feit is, dat ACT als onderdeel van die stroming enorm goed aansluit bij diverse andere initiatieven die zich in en rondom veel huisartsenpraktijken ontvouwen. Zo is er in ‘mijn’ praktijk in de loop der jaren een nauwe en zeer vruchtbare samenwerking ontstaan met het Zelfregiecentrum en haar uiterst ACT-compatible herstelvisie. Ook een project als Positieve Gezondheid sluit vrijwel naadloos aan bij deze ‘way of life’. Laten we vooral zo doorgaan en deze initiatieven koesteren. Zeker nu.

Door: Ruud Versteden