Acceptance and Commitment Therapy (ACT), wordt steeds meer ingezet in de begeleiding van jongeren. Speciaal voor deze doelgroep is er een aangepast ACT-model ontwikkeld door Louise Hayes en Joseph Ciarrochi: het DNA-V model.

Het is een model, gegrond in het functioneel contextualisme en de evolutionaire wetenschap. Het vertrekt dan ook vanuit een heel verbindende visie: mensen doen niets random, het houdt altijd steek als je kijkt in welke context het gedrag plaatsvindt. Het kijkt én naar de breinontwikkeling én naar de specifieke ontwikkelingstaken én naar de leergeschiedenis én naar de huidige context, met één overzichtelijk model. Overzichtelijk en alles omvattend voor de hulpverlener én voor de adolescent zelf.

Waar staan de letters van het DNA-V model voor? DNA-V staat voor ‘discoverer’, ‘noticer’, ‘advisor’ and ‘valuer/vitality”. Het zijn vier vaardigheden waarover iedereen beschikt. Onderstaand zullen deze vier vaardigheden kort worden toegelicht:

Discoverer:
De ‘discoverer’ is de vaardigheid om iets te manipuleren en onderzoeken. We observeren en leren uit trail- en error. Je ziet dat al bij een jonge baby die voor het eerst met zijn handje wat raakt en opmerkt dat er dan geluid volgt. Deze baby zal dat gedrag, het raken van het voorwerp met zijn handje, gaan herhalen.

Noticer:
De ‘noticer’ is de vaardigheid om waar te nemen en aanwezig te zijn in ons lichaam. We worden ons gewaar van de omgeving waarin we ons bevinden en van onze binnenkant. Dit is het eerste wat we doen wanneer we geboren worden. We nemen de koudere lucht op onze huid waar, we kijken in de ogen van onze mama.

Advisor:
De ‘advisor’ is de vaardigheid van onszelf advies geven. Het gaat om ons denken, onze taal. Dit is de vaardigheid om regels af te leiden vanuit onze omgeving, ze op te slaan en er naar te handelen. Wanneer we nog niet talig zijn, dan is onze adviseur de volwassene die zorg draagt voor ons. Zo gauw we talig worden (rond de 18 maanden) vormt onze adviseur zich. Hij wordt steeds complexer in dominanter. We benaderen de adviseur werkelijk als een advies gever. Je kan kiezen of je er naar luistert of niet.

Valuer:
De allerbelangrijkste vaardigheid is “valuer/vitality”. We kunnen ons leven betekenis geven en daar naar handelen. Adolescenten zijn erg zoekende in die betekenisgeving van hun leven. Dit model ondersteunt hen om er nieuwsgierig naar te zijn en te gaan experimenteren met wie ze willen zijn.

Naast de vier basisvaardigheden zijn er nog twee perspectieven. Het zelf-perspectief en het sociale perspectief. Het zelf perspectief gaat over het beeld dat men over zichzelf ontwikkeld heeft en hoe flexibel je met dat beeld je andere vaardigheden nog kan inzetten. Het sociale perspectief gaat over je blik op de wereld rondom je, hoe je je daartoe wil verhouden en hoe dat een invloed heeft op het inzetten van je andere vaardigheden. Tot slot ontwikkelen de vier vaardigheden en twee perspectieven zich uiteraard in een geschiedenis en huidige context.

Waarom ik (Sien) zo graag met dit model werk? Vooreerst kan je alles wat een adolescent doet, begrijpen vanuit dit model. Je kan samen onderzoeken wat er gebeurd, waarom net dat gebeurde. Omdat je er samen naar kan kijken, neemt de adolescent samen met jou een ander perspectief in, dat van toeschouwer op zijn eigen gedrag en leven in context. Van hieruit is het vaak eenvoudiger om met mildheid naar zichzelf te kijken. Bij het samen invullen van het model, merk je ook onmiddellijk welke vaardigheden minder flexibel worden ingezet in een bepaald moment. Je krijgt dan samen richting om even meer aandacht te geven aan een specifieke vaardigheid.

Nieuwsgierig naar meer? Bekijk HIER dan enkele korte toegankelijke video’s over het DNA-V-model. Wil je er meer over lezen, dan raad ik van harte het boek Ruimte om te Groeien (2019) van Hayes & Ciarrochi aan. En wil je je verder verdiepen? Voor ACT in Actie – Cursus & Opleiding verzorg ik een 3-daagse training ‘ACT en Jongeren: het DNA-V model’.

Gastblog door Sien Verbeeck