Gastblog door Annick Seys, It is Time

Zoals velen onder jullie, werd ik (Annick Seys) vele jaren geleden verliefd op ACT. Een aantal jaren later maakte ik kennis met FAP: Functional Analytic Psychotherapy. ACT voelde als thuiskomen en FAP voelde als een kamer in datzelfde huis. Het betekende opnieuw heel veel, net als ACT, in mijn eigen leven, maar uiteraard ook in dat van mijn cliënten.

Als ACT-therapeut ben je gewend om cliënten te begeleiden naar een flexibeler en waardegericht leven. Je werkt met defusie, acceptatie en waarden, maar misschien merk je soms dat cliënten vast blijven zitten in patronen die zich niet alleen in hun dagelijkse leven, maar ook in de therapeutische relatie voordoen. Dit is waar FAP een krachtige aanvulling kan zijn op je ACT-praktijk.

Wat is FAP?
FAP is een interpersoonlijk gerichte gedragstherapie die zich richt op het versterken van authentiek, effectief gedrag in de therapiekamer. Het uitgangspunt is dat hoe een cliënt zich buiten de therapie gedraagt, vaak weerspiegeld wordt in hoe hij of zij zich in de sessies opstelt. Als therapeut grijp je live in op problematische patronen en moedig je groei-gedrag aan binnen de therapeutische interactie.

Een centraal concept binnen FAP zijn Clinically Relevant Behaviors (CRB’s). Dit zijn gedragingen van de cliënt die je als therapeut in de gaten houdt bij je cliënt en met je cliënt en die direct verband houden met zijn of haar problemen en groei op het niveau van interpersoonlijk gedrag:

CRB1’s: Problematisch gedrag dat de cliënt ook buiten de therapie vertoont en dat verandering in de weg staat.
CRB2’s: Nieuw, effectief gedrag dat de cliënt in de sessie laat zien en dat je als therapeut kunt bekrachtigen om generalisatie naar het dagelijks leven te bevorderen.

Waarom FAP en ACT elkaar versterken
ACT en FAP zijn beide contextueel gedragstherapeutische modellen. Waar ACT zich richt op het vergroten van psychologische flexibiliteit, biedt FAP een concrete manier om dat te oefenen binnen de relatie met de therapeut. Een paar redenen waarom FAP jouw ACT-werk kan versterken:
Van praten naar ervaren: Net als ACT werkt FAP ervaringsgericht. Het nodigt cliënten uit om nieuw gedrag direct in de sessie te oefenen.
Het doorbreken van vermijding in de therapieruimte: Als een cliënt bijvoorbeeld altijd conflicten vermijdt, kan hij ook in de therapiekamer confronterende thema’s ontwijken. FAP helpt om die patronen te herkennen en in de sessie te adresseren.
Radicale authenticiteit: FAP moedigt de therapeut aan om open en persoonlijk te reageren op het gedrag van de cliënt. Dit kan een diepere therapeutische band creëren en het leerproces versnellen.

FAP in de praktijk: drie kernprincipes
FAP werkt met vijf kernregels. Voor een ACT-therapeut zijn misschien vooral deze drie van belang:
1. Bevorder natuurlijk voorkomende CRB’s – Creëer een context waar zowel vermijding, controle-drang of onderdrukking van emoties als authentiek, waardengericht gedrag voorkomen in relatie met de therapeut.
2. Reageer op CRB’s op een functionele manier – Geef directe feedback op gedrag dat een barrière vormt voor groei, en bekrachtig gedrag dat richting waarden en authenticiteit en verbinding beweegt.
3. Generaliseer buiten de therapie – Bespreek hoe nieuw gedrag dat in de therapie ontstaat, buiten de sessie toegepast kan worden.

Voorbeeld uit de praktijk
Stel, je hebt een cliënt die in haar werkplezier beperkt wordt door perfectionisme. In ACT help je haar om afstand te nemen van haar strenge zelfveroordeling en haar waarden te volgen. In FAP zou je ook opmerken hoe ze zich in de sessies opstelt: stelt ze zich voorzichtig op? Vermijdt ze directe antwoorden uit angst om iets ‘fout’ te zeggen? Dan is dat hét moment om stil te staan en het patroon te benoemen: “Ik merk dat je aarzelt om direct te antwoorden. Is dat iets wat je ook op je werk doet?”

Conclusie
FAP biedt een diepere laag aan ACT-therapie door cliënten te helpen niet alleen over verandering te praten, maar die daadwerkelijk te ervaren in de therapeutische relatie. Het vraagt moed en kwetsbaarheid, maar levert een transformerende ervaring op—voor de cliënt én voor jou als therapeut.

N.B. Ben jij een ACT-therapeut die nieuwsgierig is naar FAP? Van 29 tot en met 31 mei organiseren we, in samenwerking met de Power To Live Foundation, een Europese FAP Intensive. Kijk dan HIER voor meer informatie.