Gastblog door: Dr. Marjan Nijkamp, Universitair Docent Psychologie, Open Universiteit.
Vorig jaar volgde ik de ACT-basisopleiding en al tijdens de eerste bijeenkomst was ik in tranen… poeh.. die had ik niet aan zien komen. “Lekkere eerste indruk zo in de groep” zei mijn verstand me. Ik zat ook nog eens helemaal ‘vooraan in de klas’ vanwege mijn slechthorendheid, een stigmatiserende plek voor mijn ‘pijn’. Voor mij viel de opleiding in een kwetsbare periode, vlak voor een operatie in coronatijd waar ik toch wel enorm tegenop zag. En wat ben ik daar dankbaar voor…
Mijn lichamelijke aandoening ging samen met een verminderd gevoel van autonomie (verlies van controle en een stukje eigen regie kwijt), een verminderde competentie (ik kan slechter horen, heb pijn en minder energie) en een beperktere sociale verbondenheid (het communiceert best lastig als je (tijdelijk) slechthorend bent). Een ervaren tekort dus in alle drie mijn psychologische basisbehoeften, een gegarandeerd succesvol recept voor stress. Beetje spastisch focussend op het vertrouwen “alles komt goed”(ondanks de lijst met behandelrisico’s die je ingefluisterd zijn..) probeerde ik toch vooral positief te blijven….
De ACT opleiding nodigde me uit om mijn pijn aan te kijken .. wat raakte me zo? Wat is de schone pijn en wat maakte het tot lijden? Juist de lichaams- en ervaringsgerichte oefeningen maakten me veel duidelijk. Waar in mijn lijf voelde ik de pijn (naast oorpijn vooral de angst en zorgen)? Kon ik uitzoomen om mijn gedachten, emoties en lichamelijke sensaties zonder oordeel te observeren en toe te laten? Ik zat vast ‘in mijn hoofd’, de pieker-verhalenmachine draaide overuren. Door deze praktische oefeningen werd ik me weer bewust van dat stress (ook) een lichamelijk proces betreft. Ook al klonken mijn hoofdverhalen logisch en overtuigend, je eigen analyses zijn toch gekleurd door eerdere ervaringen en toekomstverwachtingen.
Mijn lichaam hielp me mij daar weer aan te herinneren. Samen met de lichamelijke sensaties (oorpijn, piepende tonen, dof gevoel) die bleven, kon ik me namelijk wel minder gespannen en gestrest voelen. Mijn lichaam voelde zich veilig en het scherp afgestelde alarmsysteem kon ik zelf aanpassen naar standje ‘iets minder gevoelig’ (maar wel gevoelig genoeg om belangrijke signalen serieus te nemen 😉).
Dit was me niet gelukt met mijn positieve affirmatie “alles komt goed”. Positieve gedachten alleen helpen je niet om je uit een stresstoestand te denken. Het blijven woorden, zonder gevoel. Door de lichaamsgerichte oefeningen, ACT metaforen en mindfulness ontstond een meer bestendige route van aanvaarding naar rust. Zoals mijn yoga juf Marjolein zo mooi zegt: “Je hoofd schreeuwt en is daardoor altijd duidelijk te verstaan, je lichaam fluistert, en het vraagt om regelmatig stil te worden om te luisteren naar deze fluisteringen van je lichaam”.
De bewustwording van mijn niet functionele coping strategieën en het ervaren van de lichamelijke ont-spanning leerden mij op een meer adaptieve wijze om te gaan met deze preoperatieve periode. Door weer beter te (leren) voelen, leerde ik dat ik zelf steeds weer terug kon keren naar een meer ontspannen ‘staat van zijn’: de basis om je te bevrijden van stress, zorgen en angsten. Dit gaf vervolgens weer meer ruimte aan mijn creativiteit en waarde gerichte acties, waarvan onderzoek heeft aangetoond dat ze effectief zijn in het bevorderen van je psychologische flexibiliteit. Het hielp bij mijn draagkracht en het ervaren van een betere gezondheid. Dat de ACT opleiding voor mij niet alleen helend maar ook inspirerend werkte, zie je in het onderstaande schilderij met het volgende gedicht dat ik maakte:
Wankelend Sprankelen (door: Marjan Nijkamp)
Tegenspoed brengt me disbalans
Verlamt me, zet me buitenspel
Het ritme kwijt, op zoek naar een nieuwe dans
Overgeleverd aan deze drukkende pijn
Haalt alle beweging uit mijn zijn
Weerstand bieden of vechten heeft geen zin
Het vermoeit me meer en meer
Het druist tegen mijn levensritme in
Afwachten en niets doen voelt als zonde tijd
Ik raak de weg steeds meer kwijt
Ik begin maar wat met lopen
Kleine wankelende stapjes vooruit
Ik vind steun op mijn pad en durf te hopen
De donkerte maakte me gevoeliger voor het licht
Stap voor stap hervind ik toch mijn evenwicht
Armen wijd en borst vooruit
Verder op weg met mijn angsten en zorgen
Ik ga wankelend sprankelen is mijn besluit
Met soms een lach en soms een snik
De enige die de weg verder kent ben ik
Geïnteresseerd geraakt in hoe ACT toe te passen bij (chronische) ziekte? Samen met mijn collega’s Trijntje Völlink en Esther Bakker schreef ik het artikel ‘Wankelend Sprankelen’ voor het Tijdschrift Positieve Psychologie. Op te vragen voor € 1,95 via: https://www.professioneelbegeleiden.nl/wankelend-sprankelen