Drie psychologen: een Limburger, een Hollander en een Belg raken in gesprek op een congres. Het klinkt wellicht als het begin van een slechte mop, maar in dit geval was het het begin van een casusboek over Acceptance and Commitment Therapy. Lees hier het interview met de auteurs van het Casusboek ACT.

ACT is als therapievorm steeds populairder aan het worden, zowel binnen als buiten de GGZ. Waarom is dat, denken jullie?
We denken dat ACT zo populair is geworden vanwege de solide wetenschappelijke basis en de bredere toepasbaarheid. Tevens denken we dat het ACT-model heel toegankelijk is, waarbij er zowel aandacht is voor de klacht van een client (wat wil ik NIET), alsook aandacht is voor zingeving / betekenisverlening (wat wil ik WEL). ACT sluit aan bij hoe professionals in het leven staan, bij hoe ze naar mensen kijken, bij hun waarden als hulpverlener. Uit wetenschappelijk onderzoek en uit de persoonlijke ervaring van mensen blijkt dat het gericht zijn op klachten reductie eerder een waardengericht leven in de weg staat. ACT biedt dan ook manieren om vanuit acceptatie van een vruchteloze innerlijke strijd tegen dat wat we niet willen, vrijer te handelen naar wat we wel willen met ons leven.

Waar kan Acceptance and Commitment Therapy voor worden ingezet?
ACT is een transdiagnostische therapievorm, de inzetbaarheid is dus heel breed. ACT kan effectief worden ingezet bij (ernstige) psychische problematiek, waaronder stemmingsklachten, angstklachten, stressklachten, chronische pijn, maar ook ter bevordering van veerkracht en welbevinden*. Daarbij kan ACT bij kinderen, jeugd, volwassenen, ouderen en bij verzorgers/mantelzorgers worden ingezet. ACT kan zowel individueel, als in groepsverband worden ingezet. En tenslotte blijkt ACT ook effectief online te kunnen worden ingezet.
*Voor een recent overzicht van de evidence base, zie de review van Levin et al (2024).

Waarom dit boek?
Het idee voor een casusboek over Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is alweer zes jaar geleden ontstaan! Wij, Tim Batink, Jacqueline A-Tjak en Roy Thewissen raakten op een ACT-congres in gesprek over een vraag die wij als ACT-opleiders met regelmaat hoorden van onze cursisten. Namelijk, hoe ziet een ACT-behandeling er nu precies uit? Wat doe je als behandelaar die met ACT werkt bij verschillende doelgroepen en verschillende werksettingen? Voor CGT, SFT en EMDR waren er reeds casusboeken beschikbaar, echter voor ACT ontbrak deze vooralsnog. Ook internationaal was er nog geen casusboek beschikbaar. Graag wilden wij dit hiaat dichten met een casusboek ACT.

Wat viel jullie het meest op toen je de casusbeschrijvingen las?
Wat ons het meest opviel bij het lezen van de casuïstiek van deze tien therapeuten, is hoe divers de toepassing van ACT kan zijn en toch steeds dezelfde kern raakt. Iedere therapeut gaf op een eigen, persoonlijke manier vorm aan de ACT-processen, maar de rode draad was telkens het vergroten van de psychologische flexibiliteit. Ook de moed van de therapeuten om zich kwetsbaar op te stellen naar de cliënt én naar de lezer vonden wij erg inspirerend. Je krijgt niet alleen een kijk op wat er in de therapiekamer gebeurde maar eveneens wat er in het hoofd van de therapeut afspeelde doorheen het behandelproces. Daarnaast sprong in het oog hoe creatief therapeuten kunnen zijn in het inzetten van ACT-interventies. Ze stemden de oefeningen, metaforen en gespreksvormen telkens af op de unieke situatie van de cliënt.

In sommige behandelingen komen de ACT-componenten gestructureerd en achter elkaar aan de orde, terwijl in andere behandelingen de therapeut de componenten dynamisch en procesmatig toepast. Kunnen jullie kort aangeven wat het verschil is tussen deze twee werkwijzen?
Er zijn niet echt twee verschillende werkwijzen in het werken met ACT, maar we zien dat therapeuten accenten leggen. De een werkt meer gestructureerd van aard, waarbij stap voor stap de verschillende ACT-processen doorlopen worden. De tweede werkwijze is meer dynamisch van aard, waarbij de therapeut op basis van wat er in de sessie aan bod komt – keuzes maakt welke focus men kiest. Dat kan een bepaald ACT-proces zijn, of een bepaald probleem of doel waarbij men juist met verschillende ACT componenten tegelijk werkt. Welke van de twee je hanteert, hangt af van ervaring en voorkeur van de therapeut, cliëntkarakteristieken en behandelsetting.

Er is in het boek aandacht voor het eigen proces van de therapeut. Wat wordt daar mee bedoelt?
In deze casusbeschrijvingen is niet alleen de cliënt aanwezig. De behandelaar is zelf ook aanwezig in de beschrijving van het behandeltraject, zowel als professional als als medemens met eigen kwetsbaarheden. De behandelaar neemt je mee als professional in de interventies, de onderliggende overwegingen en als medemens in de eigen binnenwereld – de eigen lastige gevoelens en uitdagingen die werden ervaren in de behandelproces. Op deze manier krijg je als lezer echt een inkijk in de behandeling – zowel aan de kant van de cliënt als aan de kant van de therapeut.

Wat hopen jullie dat lezers opsteken uit het boek?
We hopen vooral dat lezers geïnspireerd raken om (meer) met de ACT-processen aan de slag te gaan in hun eigen praktijk – en dat ze hun eigen stijl (blijven) ontwikkelen in het werken met ACT. De verschillende casussen laten zien hoe breed toepasbaar ACT is en hoe flexibel je als therapeut kunt werken met de verschillende ACT-principes waardoor je een cliënt kunt helpen om te komen tot waarde(n)volle verandering in het leven.

Nieuwsgierig geworden naar het Casusboek ACT? Op de website van BSL is er een digitaal inkijkexemplaar beschikbaar van het voorwoord en de inhoudsopgave. Tevens is hier het Casusboek ACT te bestellen voor 39,95 (inclusief verzendkosten).

Interview door Ingeborg van ‘t Pad Bosch. Dit interview verscheen eerder als artikel op de website en in de nieuwsbrief van GZ-psychologie. Het interview is met toestemming hier opnieuw gepubliceerd.